Tôi chưa quên bao giờ hay là nụ cười đen nhẻm ngỡ đã tạc vào những nỗi mong chờ, một điều gì đó mà tôi bé nhỏ, con sông bé nhỏ, cánh đồng này em
“Mỗi một ngày nắng lên đến đỉnh trời, buổi trưa thầm thì bỏng rát tôi tôi lại khát khô đáy mắt nhìn về phía tuổi thơ sắc màu. Những trưa nắng bỏng như hòn than hồng trong bếp lửa của bà, cánh đồng muối quê tôi trắng sắc như lưỡi dao bén thép. Khi thấy bác tôi vác cái bồ cào đi ra đồng muối, tôi nói một câu bâng quơ: Nắng quá… Bác tôi quay lại nụ cười đen nhẻm: Phải nắng, không nắng thì muối nó khóc.”
Tôi chưa quên bao giờ hay là nụ cười đen nhẻm ngỡ đã tạc vào những nỗi mong chờ, một điều gì đó mà tôi bé nhỏ, con sông bé nhỏ, cánh đồng này em bé nhỏ, những hạt muối lấp loáng cho ban trưa năm xưa, năm nao, thôi thổi hình hài…
Những đọt nắng cuối ngày, nắng cuối chiều, nắng cuối mùa nắng từ ký ức nắng về, dường như luôn choàng vội một sự cô đơn. Những dòng sông ồn ào, uốn mình, căng cơ từ vùng thượng nguồn đến bãi bờ đầm đìa châu thổ khi về cửa biển bỗng cạy răng chẳng nói, chỉ thấy thì thào xõa vào một niềm cô đơn, nỗi cô đơn từ chính sự trống trải tứ bề dang tay đo mấy nhịp dài hồn mê.
Đã từ lâu rồi, cũng như đời nắng, đời mưa, đời sông, đời gió, đời một một người con cũng cảm thấy cô đơn lắm thay khi những người từng là chỗ dựa cho mình, từng che trở mình, từng nheo mắt ngỏ linh hồn vào muối: “không nắng thì muối nó khóc” đã theo bà Chúa Muối cai quản những nắng trưa ở một cõi nào. Mà cứ cuối năm mỗi độ nào hành nào tỏi phong thanh đường xa chợ phiên, cứ ráo riết bám vào ký ức thì lòng tôi cũng chầu chực một nỗi niềm cô đơn như nhà tranh dậu nứa, phên tre te tái con gà đất nung, tò he, xanh đỏ lơ ngơ loe ngoe.
Trong những ngờ ngợ về thời gian tôi thấy, những niềm vui kiệm lời, yêu thương kiệm lời, và những xe thồ muối ban trưa ngày xưa anh tôi, bác tôi, cánh đồng nhà tôi, vạm vỡ gió, vạm vỡ nắng, gọi đất, gọi nước, gọi mồ hôi rơi mặn lắm nụ cười. Sao tôi chưa từng biết hạt muối cũng cô đơn?
Hình như cơ cực một đời, lấm lem một mùa, chang chang ký ức nắng trưa, mặn từ giấc ngủ, đắng từng bát trời chiều thả vào canh cua thì cũng có một ngày, vài ngày hạt muối lên ngôi. Muối vất vả quen rồi, muối lam lũ quen rồi, muối hình thành bằng những cách giản đơn quen rồi, muối cũng rẻ quen rồi nên người ta quên muối là tinh thể. Một sự kết tinh từ biển, từ trời, từ những vị mặn đôi môi đã trở thành sự kết tinh linh hồn.
Muối đâu phải là thứ vô tri, những ngày đầu năm, những sớm đầu xuân người ta chầu chực muối, đón đợi muối, nghiêng mình nhận muối, bởi sự mặn mà đã kết tinh thành niềm hi vọng.
Mẹ ơi, mỗi dịp cuối năm con lại nghe mẹ nhắc nhở: ngày mai nhớ đón muối về nhà: “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”. Lạ kỳ thay muối đã trở thành linh vật.
Sao đến giờ tôi mới hiểu cái mặn thái quá là cái mặn của muối và mọi sự mặn mà dẫu là quê mùa thì cũng là thứ của cải trấn trạch trong những ngõ ngách lo toan bé nhỏ của con người… Nhưng, ở vào thời khắc hạt muối đem lại chỗ dựa, niềm tin, niềm hi vọng cho biết bao người, hay có thể nói đúng vào thời điểm mà nó có giá trị lớn nhất, đẹp nhất, kết tinh vi diệu nhất thì cũng chính là lúc hạt muối cảm thấy cô lắm thay đời mình.
Sự cô đơn của vị mặn chát là gì? Sự cô đơn của hạt muối là gì? Sự cô đơn của những tinh thể là gì? Âý là khi ta đem sự bông phèng thái quá để đón chào một sự mặn chát thái quá. Tất cả mọi sự thái quá đều phá vỡ cấu trúc của nó, nhưng có vẻ như hạt muối bé nhỏ kia lúc nào cũng cảm thấy thiếu thốn năng lượng, thiếu thốn mặt trời, nó phải kết tinh, nó phải sắc cạnh, nó phải cô đặc để cái mặn mà từ những người làm ra nó kia không bị chảy nước, tan rữa bởi những nỗi buồn, bởi những dầm dề bể nọ dâu kia…
Mẹ lại nói: bác con làm muối đấy, người ta mong thời tiết mát mẻ còn mình thì lúc nào cũng phải mong nắng gắt nắng gao, vậy mà có năm muối vẫn mất mùa, còn những năm được mùa ư, có ai ở đời phải phải mua thêm muối để tẩm bổ hay bổ sung vào thực đơn nhà mình không? Muối chỉ trở thành sự kiện của chính nó sau mấy ngày tết, người ta mua muối để cầu phước may, nhưng nhớ nhé, chỉ là một nhúm muối thôi, chỉ mua tượng trưng thôi, một vài sự tượng trưng bé nhỏ để đổi lại những ước mơ, mưu cầu, bành trướng bằng lòng tham. Tiếc thay hạt muối chẳng song hành cùng sự tham lam và ích kỷ. Tôi lại nhớ đến hình ảnh anh tôi giữa trưa hè thồ xe muối lên một con dốc và phải bỏ bớt muối xuống sông cho đỡ nặng để cút kít leo được lên đến đỉnh của mùa hè nóng bỏng. Muối khóc, vỡ òa soi gương. Muối hát, vỡ òa cô đơn.
Hạt muối cứ lặng lẽ đi qua mùa này tháng kia, những ưu tư mặn đắng, những nỗi niềm cát trắng, những trưa nay nhà ai còn vắng, những dòng sông lẳng lặng phù sa. Còn những người bác của tôi, cũng đi qua từ đồng đất này đến đồng cát kia, từ bờ nắng này đến bụi gió kia, những nhiệt tâm đen nhẻm, những thành thật cháy xém, những khát thèm chang chang đời ông đời cha. Bởi vậy, ngay từ khi sinh ra hạt muối đã ngấm ngầm trong nó một sự cô đơn.
Cuộc sống này, từ bao giờ hạt muối đã giữ vị trí quan trọng, chỉ đứng sau hạt gạo. Từ quan điểm phong thủy, muối mặn có tác dụng chống xú uế, xua đuổi tà khí, ma quỷ và mang lại nhiều may mắn trong mỗi gia đình. Vị mặn mà của muối như tình cảm thắm thiết, mặn nồng, mang lại sự đậm đà cho các mối quan hệ gia đình, bạn bè, hàng xóm láng giềng, sự hòa thuận vợ chồng, con cái, sự thuận lợi trong các quan hệ làm ăn. Vậy rồi hạt muối cứ nứt nẻ chui ra, lặn lội ngược lên bao miền, bao vùng, bao nhà, bao người, bao yêu thương và hi vọng. Nó đem đến sự đậm đà phồn thịnh cho một thế giới khác để nhận về cho thế giới riêng mình niềm cô đơn trưng cất, cô đơn ngưng tụ, cô đơn biến hình. Thế giới của muối…lặng lẽ để hiến dâng.
Bác tôi đi, mang theo thụ cười của muối. Những ngày đầu xuân, những hạt muối khô rang trong những chiếc túi thêu thùa hoa văn bỗng chốc như làm rạng ngời phố thị. Những con phố mà đời tôi đi qua cũng rạng ngời, cũng nâng niu lắm một bàn tay này, hai bàn tay này, từng hạt muối này từng tinh thể này, những tinh thể từ nhọc nhằn yêu thương.
Nhưng ai biết vì sao muối buồn, không ai biết vì sao muối cô đơn, hay là tôi biết, hay là đất biết, hay là hương hoa thoan thỏa đâu đây hỏi người cưỡi hạc chân mây.
Sự cô đơn của muối cũng giống như sự cô đơn của chính con người, cô đơn trong chính sự nhạt nhẽo, vô tâm và thờ ơ, cô đơn như những giấc mơ còn dang dở, cô đơn bởi chưa từng: phải nắng, không nắng thì muối khóc.
Một ngày đã vãn năm, buổi trưa đã vãn nắng, cái tết thênh thang chuẩn bị chực về. Lòng tôi nghèo, nhớ đường quê nghèo, mắt tôi nheo nhớ đồng muối trong veo, chang chang ban trưa, giọt biển biến hình.
Muối biến hình, muối thoát xác, muối u ơ lời gió, những buổi trưa để ngỏ, những tháng năm để ngỏ, còn vị mặn dâng đời chưa một lần bỏ ngỏ bao giờ… bác tôi.
Bác tôi, quê tôi, những người tôi gọi lòng tôi, đất từ dưới chân tôi, nước từ dưới chân tôi, những nguồn mạch chảy vào đời tôi, đang cựa quậy, đang run rẩy, đang dâng lên vị mặn nồng của muối.
Này ai kia, này ai đây, này những năm mới mở của đón lộc vào nhà, đừng quên muối nhé, dù chỉ một nhúm thôi, một nhúm muối mặn mà, đã kết tinh từ sự vất vả. Yêu thương để cô đơn, cũng là bài hát của hạt muối. Tết đang về rồi, muối đang về rồi. Này tôi ơi, đừng để sự mặn mà nồng chát cô đơn…
